आजच्या युगात, रोख रक्कमेऐवजी डिजिटल पेमेंट अधिकाधिक लोकप्रिय होत आहे. यामागे अनेक कारणे आहेत. ऑनलाइन पेमेंट सुविधा सुरू झाल्याने बाजारपेठेत वाढ झाली असून सर्वसामान्यांचे जीवन सुसह्य झाले आहे. म्हणजे आभासी जगात पैसा इकडून तिकडे जात आहे. तुम्ही खरेदीही करत आहात आणि सुविधाही मिळवत आहात. तरुणांसह आज कष्टकरी लोकांनाही सहज व्यवहार करू लागली आहेत. एवढेच नाही तर सर्व युटिलिटी बिले घरी बसून भरल्याने तुमचे जीवन सुसह्य झाले आहे.
भारतीय राष्ट्रीय पेमेंट्स कॉर्पोरेशनद्वारे यूपीआय विकसित करण्यात आले. हे एक वास्तविक वेळेचे पेमेंट सिस्टम आहे जे बँक खात्यांमधील त्वरित आणि सुरक्षित पैसे हस्तांतरण सक्षम करते. यूपीआय क्यूआर कोड, मोबाईल नंबर किंवा यूपीआय आयडीद्वारे वापरले जाऊ शकते. ऑनलाइन पेमेंट सुविधेमुळे बेरोजगार तरुणांना सरकारी नोकऱ्यांसाठी अर्ज करणे सोपे झाले आहे. यापूर्वी विद्यार्थ्यांना यासाठी बँकांच्या फेऱ्या माराव्या लागत होत्या. त्यातही जास्त वेळ लागला. एखाद्याला केवळ ऑनलाइन खरेदीवर न फक्त सूट मिळते तर खरेदी केल्यानंतर अतिरिक्त फायदेही मिळतात. ऑनलाइन पेमेंटमध्ये, कार्ड पेमेंट केल्यानंतर ग्राहकांना कॅशबॅकचा लाभही मिळतो. याशिवाय ऑनलाइन पेमेंटमध्ये खरेदी केलेल्या वस्तूंचे हप्ते भरण्याची सुविधाही उपलब्ध आहे.
ऑनलाइन शॉपिंगच्या सुविधेमुळे आता तुम्ही ई-कॉमर्स वेबसाइटच्या माध्यमातून घरबसल्या तुमच्या आवडीची खरेदी करू शकता. इतकंच नाही तर वस्तू आवडत नसल्यास ती ऑनलाइन परत करण्याचाही पर्याय आहे. अनेकदा ऑनलाइन परताव्यासाठी पैसे तुमच्या खात्यात परत येतात. व्यापाऱ्यांसाठी ऑनलाइन पेमेंटही खूप महत्त्वाचे झाले आहे. आजकाल प्रत्येक व्यावसायिक आपल्या व्यवसायाचा ऑनलाइन प्रचार करतो. ग्राहकांना ऑनलाइन खरेदी करण्यास प्रवृत्त करते. यासाठी तो त्यांना आकर्षक भेटवस्तू किंवा सवलत देतो. पण हे तेव्हाच शक्य आहे जेव्हा त्याच्या साइटवर ऑनलाइन पेमेंटची व्यवस्था असेल. यामुळे त्याच्या कंपनीची किंवा दुकानाची विश्वासार्हता तर वाढतेच पण खर्चही कमी होतो. इंटरनेट जगताने आता आणखी एक नवी सुविधा दिली आहे. टेलीमेडिसिनद्वारे डॉक्टरांचा सल्ला घेणे आणि ऑनलाइन फी भरणे शक्य आहे
ऑनलाइन पेमेंटमुळे चोरी किंवा पैसे गमावण्याचा धोकाही कमी झाला आहे. जर तुम्हाला एखाद्याला पेमेंट करायचे असेल तर आता तुम्हाला तुमचे पाकीट किंवा पैसे घेऊन जाण्याची गरज नाही. इंटरनेटचा वापर करून घरी बसून ऑनलाइन पेमेंट करता येते. ओला आणि उबेर सारख्या अनेक ॲप आधारित वाहतूक प्रणाली आता देशभरातील अनेक शहरांमध्ये वाढत आहेत. ते तुमच्या घरी फक्त कॅब आणि वाहनेच देत नाहीत तर ऑनलाइन पेमेंटचा पर्यायही देतात. म्हणजेच, जर तुम्ही प्रवासाला जात असाल किंवा प्रवासात तुम्ही तुमच्यासोबत जास्त पैसे घेऊन जाऊ शकत नसाल तर ॲप आधारित कॅब तुम्हाला ई-पेमेंटचा पर्याय देतात. ऑनलाइन पेमेंटमुळे आपली मेहनत आणि वेळ तर वाचतोच पण कागदाची बचत होते. ऑनलाइन पेमेंट केल्यानंतर, बिलाची हार्ड कॉपी म्हणजेच कागले बिल आवश्यक नाही. ऑनलाइन पेमेंट केल्यानंतर, तुमच्या फोन किंवा मोबाइलमध्ये ई-चलन सेव्ह करणे पुरेसे आहे. ऑनलाइन पेमेंटमुळे कागदी पावत्या ठेवण्याची गरज नाही.
तुम्हाला फक्त तुमचा मोबाईल नंबर आणि युपीआय पीन नोंदवावा लागेल. फोनपे, गुगल पे, पेटीएम, ऍमेझॉन पे, भीम एप सारख्या अनेक लोकप्रिय ऍप्स युपीआय तंत्रज्ञानावर आधारित आहेत. या ऍप्स वापरकर्त्यांना बँक खात्यांमध्ये न जाता त्वरित आणि सहजपणे पैसे पाठवण्यास, प्राप्त करण्यास आणि विविध प्रकारच्या सेवांसाठी भुकतान करण्यास मदत करतात. यूपीआय हे भारतासाठी क्रांतिकारी ठरले आहे आणि डिजिटल पेमेंटमध्ये देशाला पुढे नेण्यास मदत झाली आहे. व्यवहार अधिक सोयीस्कर, त्वरित आणि सुरक्षित झाले आहेत. UPI च्या यशामुळे भारताला आर्थिकदृष्ट्या अधिक समावेशक बनण्यास मदत होईल अशी अपेक्षा आहे. डिजिटल पेमेंटसाठी स्मार्टफोन आणि इंटरनेट कनेक्टिव्हिटीची आवश्यकता असते, ज्यामुळे सर्व लोकांसाठी प्रवेशयोग्य नसतात. सायबर गुन्हेगारी आणि डेटा चोरी सारख्या डिजिटल पेमेंटशी संबंधित काही सुरक्षा धोके आहेत. काही लोकांना डिजिटल पेमेंट तंत्रज्ञान वापरण्यास अडचण येते, अशावेळी चुकीच्या व्यक्तीला पैसे जाण्याची शक्यता असते. फोन पे, गुगल पे आणि पेटीएम सारख्या डिजिटल पेमेंट ऍप्लिकेशन्सद्वारे देण्यात येणाऱ्या रिवॉर्ड ऑफर्स तुम्हाला तुमच्या खर्चावर पैसे वाचवण्यात आणि अधिक मिळवण्यात मदत करू शकतात. या ऑफर्सचा लाभ घेण्यासाठी, अटी आणि कायदे वाचा अन्यथा फसगत होण्याची शक्यता असते.
डिजिटल पेमेंट सुरक्षित आणि सोयीस्कर बनवण्यासाठी थोडी काळजी आणि जागृत राहा. जेणेकरून डिजिटल पेमेंट सुरक्षितपणे करू शकता आणि सायबर गुन्हेगारांपासून स्वतःचे रक्षण करू शकता.
