एखाद्याला ऑनलाईन पैसे द्यायचे असतील आज सारेजण क्यूआर कोड स्कॅन करताना दिसतात. अनेकदा वेबसाईट लिंक, व्हिडीओ लिंक, गूगल मॅप पत्ता देखील क्यूआर कोडच्या माध्यमातून पाठविला जातो. क्यू आर कोड म्हणजे “क्विक रिस्पॉन्स” कोड. तो साधारण बारकोड सारखाच असतो, पण त्यात अधिक माहिती साठवली जाऊ शकते. सामान्य बारकोडमध्ये माहिती फक्त एका दिशेत आडवा आकारात साठवली जाते, तर क्यू आर कोडमध्ये ती माहिती दोन्ही दिशांनी उभी आणि आडवी अर्थात हॉरीझॉटल आणि व्हर्टीकल या प्रकारे साठवली जाते. त्यामुळे तो जास्त माहिती साठवू शकतो आणि तो स्कॅन करणेही सोपे असते.
क्यू आर कोडचा शोध १९९४ मध्ये जपानमधील डेनसो वेव्ह मोटर्स कंपनीने लावला. या कंपनीची मूळ कंपनी टोयोटा आहे. कार उत्पादन प्रक्रियेतील घटकांची माहिती वेगळ्या पद्धतीने स्कॅन करण्याच्या गरजेतून या कोडचा जन्म झाला. या कोडचा उपयोग सुरुवातीला ऑटोमोबाईल उत्पादनांच्या भागांची ओळख पटवण्यासाठी केला जात असे. मात्र, या कोडच्या अफाट क्षमतेचे भान आल्यावर त्याचा वापर विविध क्षेत्रात पसरला. क्यू आर कोडचा शोध लावल्यावर, तो सार्वजनिक उपयोगासाठी उपलब्ध करून दिला आणि नंतर तो अनेक क्षेत्रांमध्ये लोकप्रिय झाला.
क्यू आर कोड हा एक प्रकारचा द्वि-आयामी बारकोड आहे. जो मोठ्या प्रमाणात माहिती साठवू शकतो. यात युआरएल, टेक्स्ट, संपर्क माहिती, इव्हेंट माहिती आणि इतर अनेक प्रकारची डेटा साठवली जाऊ शकते. आपल्या स्मार्टफोनमध्ये असलेल्या कॅमेरा एपच्या साहाय्याने हा कोड स्कॅन करून आपण त्यातली माहिती त्वरित पाहू शकतो. आता तर गुगल लेन्सच्या सहाय्यांने स्कॅन करून माहिती बघता येते.
हा कोड अतिशय वेगाने काम करतो. काळ्या रंगाच्या बॉक्समध्ये एक पॅटर्न असतो. आजघडीला पेमेंट घेण्यासाठी या कोडचा वापर वाढला आहे. त्यामध्ये यूआरएल आणि मोबाईल नंबर लपवलेला असतो. जेव्हा तुम्ही तो बॉक्समधील कोड स्कॅन करता, तेव्हा त्या व्यक्तीचे डिटेल्स तुमच्या मोबाइलमध्ये येतात व तुम्हाला पेमेंटचा ऑप्शन मिळतो. जी रक्कम असेल, तेवढा आकडा टाकून पेमेंट करता येतं. आजकाल सर्व दुकानदार, विक्रेते यांच्यापासून अनेक कंपन्यांमध्ये पेमेंटसाठी क्यूआर कोडचा वापर केला जातो. जर तुम्हाला एखादा क्यू आर कोड बनवायचा असेल तर असा कोड फ्री आणि सशुल्क बनवणाऱ्या कोणत्याही वेबसाइटवर जाऊन क्लिक करावे. तिथे तुम्हाला युआरएल, टेक्स्ट, संपर्क माहिती, इव्हेंट, ईमेल यासह अनेक पर्याय मिळतील. जर तुम्हाला क्यूआर कोड बनवायचा असेल तर तुम्हाला कोणतीही वेबसाइट अथवा प्रॉडक्टची युआरएल तिथे टाकावी लागेल. त्यानंतर लगेच क्यूआर कोड तयार होईल. तुम्ही त्याचा वापर करू शकता.
क्यू आर कोडचे आपल्या जीवनात फायदे आहेत. वेगवान आणि सोयीचे असल्याने क्यू आर कोड स्कॅन करून आपण कोणत्याही वेब पेज, व्हिडिओ किंवा अॅपला त्वरित प्रवेश करू शकतो. याचा वापर व्यवसाय, शिक्षण, आरोग्य, मनोरंजन आणि इतर अनेक क्षेत्रात केला जातो. उत्पादनांचे प्रचार, ऑफर्स आणि सूचना देण्यासाठी क्यू आर कोडचा वापर केला जातो. क्यू आर कोडमध्ये मोठ्या प्रमाणात माहिती साठवली जाऊ शकते. क्यू आर कोड हा डिजिटल युगातील एक महत्त्वाचा साधन बनला आहे. त्याचे कारण म्हणजे तो डिजिटल माहितीला भौतिक जगाशी जोडतो. आपण आपल्या स्मार्टफोनच्या कॅमेऱ्याद्वारे क्यू आर कोड स्कॅन केल्यावर, आपला फोन त्या कोडमध्ये एन्कोड केलेली माहिती वाचतो आणि आपल्याला त्यानुसार परिणाम दर्शवतो. उदाहरणार्थ, जर आपण एका उत्पादनावरचा क्यू आर कोड स्कॅन केला तर आपल्याला त्या उत्पादनाची सविस्तर माहिती, ग्राहक पुनर्जागृती आणि खरेदीची लिंक मिळू शकते.
क्यू आर कोड हा एक असा तंत्रज्ञान आहे जो आपल्या जीवनात अनेक प्रकारे बदल घडवून आणत आहे. तो आपल्याला माहितीशी अधिक वेगाने आणि सोप्या पद्धतीने जोडतो. भविष्यात क्यू आर कोडचा वापर आणखीन वाढण्याची शक्यता आहे आणि तो आपल्या दैनंदिन जीवनाचा एक महत्त्वाचा भाग बनून जाईल. भविष्यात क्यू आर कोडचा वापर आणखीन विस्तार होण्याची शक्यता आहे. कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या साहाय्याने क्यू आर कोड अधिक स्मार्ट आणि कार्यक्षम बनवले जाऊ शकतात. उदाहरणार्थ, आपण एका रेस्टॉरंटमध्ये बसल्यावर आपल्या मेनूवरचा क्यू आर कोड स्कॅन करून आपण ऑर्डर देऊ शकतो. शेवटी, क्यू आर कोड हा एक असा तंत्रज्ञान आहे जो आपल्या जीवनात अनेक प्रकारे बदल घडवून आणत आहे.
